Rapora göre, bu verilere dayanarak 23,000 ile 28,000 lira arasında maaş alan sağlık personeli, yoksul kategorisine girmektedir. Özellikle yeni başlayan hemşireler, 23,000 lira civarında maaş alırken, emekli lisans mezunu bir hemşire 28,000 lira seviyesindedir. Ancak alınan 500-1,500 lira arasındaki taban ve teşvik ödemeleri, toplumda 10,000-20,000 lira ek ödeme alınıyormuş algısı yaratmaktadır.
BİSAM’ın açıkladığı verilere göre, sağlık personelinin ulaşamadığı 43,000 liralık gelir sınırı vurgulanmaktadır. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) harcama gruplarına dayalı endeks rakamları, 2003 fiyatlarına göre İstanbul Halk Ekmek, zincir marketlerin güncel fiyatları ve BİSAM’ın Beslenme Kalıbı üzerinden yapılan hesaplamalara dayalı olarak, dört kişilik bir ailenin sağlıklı ve dengeli beslenmesi için aylık olarak gereken harcama tutarı Eylül 2023 için 12,612 lira olarak belirlenmiştir. Bu miktar sadece gıda için yapılan asgari harcamayı temsil eder.
Açlık sınırını aşan hanehalkı tüketim harcamalarına dayalı hesaplamalara göre yoksulluk sınırı 43,623 lira olarak hesaplanmıştır. Sağlıklı bir biçimde beslenmek için her aile üyesinin gereksinim duyduğu kalori miktarı farklıdır. Bir yetişkin erkeğin aylık gıda harcaması yaklaşık 3,451 lira iken, yetişkin bir kadın için bu miktar 3,297 liradır. 15-18 yaş arası bir gencin gereksinim duyduğu gıda harcaması ise 3,549 lira, 4-6 yaş arası bir çocuk için 2,314 liradır.
Sağlıklı bir şekilde beslenmenin aile bütçesine yıllık maliyeti ise sadece gıda için 12,612 lira olarak hesaplanmıştır. Eğitim, sağlık, barınma, eğlence, ısınma, ulaşım gibi diğer harcamalarla birlikte bir ailenin yapması gereken harcama toplamı ise 43,623 lirayı bulmaktadır. Bu veriler, sağlık personelinin ve ailelerinin ekonomik zorluklarla karşı karşıya olduğunu göstermektedir.
GÜNLÜK HARCAMA GEREKSİNİMİ 420 LİRA
Eylül 2023’te günlük harcamaların en yüksek maliyetli grubu, 138.16 liralık bir harcama gereksinimiyle süt ve süt ürünleri grubunu içermektedir. Et, tavuk ve balık kategorisi için gerekli minimum harcama tutarı ise günlük 81.94 liradır. Sebze ve meyveler için günlük harcamanın ortalama maliyeti ise 89.38 liraya ulaşmaktadır. Günlük ekmek harcaması için gerekli tutar 33.38 lira, katı yağ ve sıvı yağ için yapılması gereken harcama ise 23.99 lira olarak hesaplanmaktadır. Yumurta için 8.97 lira, şeker, bal, reçel ve pekmez gibi ürünler için yapılması gereken günlük harcama ise 11.53 liradır. Bu veriler, günlük yaşamın temel gıda ürünlerine dair harcamaların ne kadar önemli ve çeşitli olduğunu göstermektedir.
Cuma Gecesi Benzine Büyük Zam Yolda!
SEPETİN YAKLAŞIK ÜÇTE BİRİ SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ
Daha dar bir gruplandırmaya göre harcamalarda süt ve süt ürünlerinin payı yüzde 32.9 ile en yüksek paya sahiptir. Et, yumurta ve kurubaklagil grubunun payı yüzde 27 ile ikinci sıradadır. Sebze ve meyvenin harcamalar içindeki payı yüzde 21’dir. Ekmek, makarna vb. için ise pay yüzde 11’dir. Diğer gıda harcamalarının toplam içindeki payı ise yüzde 8.5’tur.
AİLE BİREYİNE GÖRE HARCAMA GEREKSİNİMİ
Her bir aile ferdinin sağlıklı beslenmesi için gereksinim duyduğu gıda grubu ve alması gereken kalori miktarı farklılık göstermektedir. Örneğin tüketilmesi gereken ekmek miktarı kadın ve erkek açısından anlamlı düzeyde farklıdır. Süt ve süt ürünleri tüketiminde 10-18 yaş arasındaki bir gencin harcama gereksinimi, yetişkin erkek ve kadından fazlayken, yumurta 4-6 yaş grubu için daha önemlidir. Günlük 401,13 liralık harcama içinde en maliyetli tüketim kalemi yaklaşık 38.59 lira ile 10-18 yaş arası bir gencin tüketmesi gereken süt ve süt ürünleri miktarıdır. 4-6 yaş arası bir çocuğun tüketmesi gereken yumurta miktarı yetişkinlerden fazladır.
ARAŞTIRMA YÖNTEMİ
Açlık ve yoksulluk sınırı BİSAM tarafından her ayın 15’inde kamuoyu ile paylaşılmaktadır. Araştırmada, BİSAM tarafından Sağlık Bakanlığı ve Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyabetik bölümünün hazırladığı Türkiye’ye Özgü Beslenme Kalıbı’nın, farklı kaynaklardan elde edilen verilerle değerlendirilerek yenilenmesi sonucunda elde edilen BİSAM beslenme kalıbı ile TÜİK harcama gruplarına göre endeks rakamları, TÜİK 2003 yıllı madde fiyatları dikkate alınmıştır. Ancak ekmek fiyatlarında referans değer İstanbul Halk Ekmek, sebze ve meyvede zincir market internet fiyatlarıdır. Meyve-Sebze fiyatı cari aya aittir.
Ağustos 2019 dönemi öncesinde madde grup ağırlıkları basit ortalama üzerinden hesaplanırken, bu dönem ile birlikte her madde grubu kendi içinde ağırlıklandırılmış ve dikkate alınan madde sayısı artırılmıştır (Rev 1). Mayıs 2020 döneminde ise, sebze ve meyvelerin mevsimsel olarak değişmesi ve bu durumun sonuçlarda fazla oynaklığa neden olması sebebi ile, meyve için ağırlıklandırma kaldırılmış, basit ortalama alınmaya başlanmıştır. Sebzelerde ise mevsimsel nedenlerle fiyatı yer almayan ürünler için sebzelerin ortalama fiyatı konulmuştur (Rev 2).Ağustos 2020’de hesaplamada küçük bir düzenleme yapılması gerekmiştir. Bu tarihten 2022 yılı Nisan ayına kadar veriler hayat pahalılığının yüksek seyrettiği İstanbul merkezli açıklanmıştır (Rev 3). 2022 Mayıs dönemine kadar elde edilen beslenme kalıbı her ay açıklanan TÜİK madde fiyatları ile değerlendirilerek, kişinin ihtiyacına göre yapması gereken gıda harcamasının tutarı tespit edilmekteydi. Ancak TÜİK’in madde fiyatlarını açıklamaktan vazgeçmesi ile birlikte, yöntem değişikliğine gidilmek zorunda kalınmıştır. Buna göre TÜİK 2022 Nisan ayı madde fiyatları listesindeki ürünler için 2003 yılı ortalaması 100 alındıktan sonra, TÜİK Harcama Gruplarına Göre Endeks Rakamları, ilgili ürünlere uygun bir biçimde yansıtılmış ve her bir ürün grubu için açıklama yapılan ayın maliyetleri hesaplanmıştır. Temmuz ayından itibaren ise TÜİK endeksi ile piyasa fiyatları arasında anlamlı farkın olduğu gözlemlenen sebze-meyve ve ekmek fiyatları farklı kaynaklara dayandırılmıştır. Bunun için ekmek fiyatlarında İstanbul Halk Ekmek fiyatları, sebze-meyve için zincir market internet fiyatları dikkate alınmıştır. Meyve fiyatında meyveler 5 grupta değerlendirilmiş, ortalaması alınmıştır.Yeni revizyonlara göre geçmişe göre dönük hesaplama yapılabilir. Ancak farklı revizyonlarla yapılan hesaplar karşılaştırılabilir değildir. TÜİK verileri dikkate alınarak yaptığımız hesaplamada esas alınan kalori miktarları şunlardır:
4-6 yaş çocuk için 1963 kalori
15-18 yaş çocuk için 3244 kalori
Yetişkin bir erkek için 2953 kalori
Yetişkin bir kadın için 2658 kalori
4 Kişilik ailenin sağlıklı beslenmek için yapması gereken minimum aylık gıda harcaması AÇLIK SINIRI olarak belirlenmektedir. Bu verinin Hanehalkı tüketim harcamasına dağıtılması ile elde edilen veri ise bize YOKSULLUK SINIRINI vermektedir. Tüketim Harcama Kalıbı dikkate alınırken, tüm içecekler, tütün ve gıda harcamaları bir kalem olarak belirlenmiştir.
Yoksulluk sınırı hesaplanırken, TÜİK Hanehalkı Bütçe Anketi Tüketim Harcaması Araştırması 2016 yılı sonuçlarının, 3. yüzde 20’lik dilimin tüketim harcamaları dikkate alınmıştır. Söz konusu tüketim grubu Türkiye’de nüfusun yüzde 40 ila yüzde 60’ı arasındaki kesimidir. Yetişkin erkek ve kadınlar için 18-50 yaş grubu, 10-18 yaş grubu için erkek çocuk dikkate alınmıştır
