Facebook’un kendi kripto para ünitesi Libra’yı kamuoyuna tanıtmasının üzerinden kısa müddet geçmişken, 2019-2023 periyodunu kapsayan 11. Kalkınma Planı’na nazaran Merkez Bankası’nın da kendi kripto (dijital) parasını çıkarması bekleniyor.
Blok zincir tabanlı olması beklenen uygulamanın uyumu, bir kamu kurumu tarafından sağlanacak.
Merkez Bankası kontrolünde olacak Hayata geçirildiği taktirde, kelam konusu kripto para, Venezuela’da petrol rezerviyle desteklenen ve petrol varil fiyatına sabitlenmiş bir para ünitesi olan “petro”nun akabinde, bir Merkez Bankası tarafından desteklenen bir uygulama olacak.
Türkiye’de halkın yüzde 18’inin kripto paraya sahip olduğu kestirim ediliyor. CoinLib datalarına nazaran, Türkiye’ye kripto para üniteleri cinsinden para girişinin hacmi, İngiltere’deki ölçünün yaklaşık yarısına karşılık geliyor.
Koç Üniversitesi’nden Prof. Selva Demiralp’e nazaran, Merkez Bankası’nın kendi kripto parasını basmasının en değerli avantajı bireylerin bankacılık sistemini ortadan çıkararak direkt Merkez Bankası parasını ellerinde tutabilmeleri.
“Bunu yapmanın bir başka yolu bireye Merkez Bankası’nda hesap açma imkanı tanımak olur. Lakin kripto para tutmanın Merkez Bankası’nda hesap açmaya nazaran avantajı ödemelerin direkt ilgili bireyler ortasında yapılmasına imkan vermek sureti ile üçüncü bireyler tarafından takip edilme imkanını ortadan kaldırması,” diye açıklıyor Demiralp.
Tehdit mi, fırsat mı? Bir taraftan kripto para ünitesine geçilmesinin aracılık faaliyetine olan gereksinimi ortadan kaldırarak ödemelerin daha süratli yapılmasına imkan sağlayacağına dikkat çeken Demiralp, öte yandan bu durumun bankacılık sistemi için bir tehdit oluşturmasının da mümkün olduğunu düşünüyor.
Bankacılık sisteminin olmadığı bir ortamda finansal istikrar ya da para siyasetinin işleyişinin nasıl gelişeceğini öngörmek, Demirtalp’e nazaran epey güç.
İstanbul merkezli niyet kuruluşu EDAM’ın CEO’su ve kripto para bahislerinde kısa mühlet evvel kıymetli bir tahlil kaleme almış olan Ussal Şahbaz, Türkiye’nin kripto parasının dünya çapında geçerliliği olmadığı sürece bu tıp teşebbüslerin çok büyük bir manası olmadığı görüşünde.
“Eğer yalnızca Türk Lirası karşılığı kripto para olacaksa, bu uygulama dünyanın diğer yerlerinde kabul edilemez. Öncelikle, Merkez Bankası’nın öteki uygulayacağı para siyasetleriyle itimat tesis etmesi gerekir,” diyor Şahbaz.
“Dünyada mali mimari değişiyor” Libra’nın Mastercard (NYSE:MA), Visa (NYSE:V), Vodafone (LON:VOD), Uber (NYSE:UBER) üzere dünya çapında 40 tane farklı kuruluşla işbirliği yaptığına ve bu kurucular ortasında Türkiye’den bir kurumun bulunmadığına dikkat çeken Şahbaz, Türkiye’nin odaklanması gereken şeyin, dünyada nakdî mimarinin değişmesi olduğuna dikkat çekiyor:
“Bu dünyaya girecekse memleketler arası kripto para oyuncularına ortak olmalı, o teşebbüslerin şekillenmesine katkıda bulunmalı, küresel ödeme aygıtlarına taraf olmalıyız. Kripto para, bir ülkenin nakdî sistemine itimat sağlamaz, var olan itimadın bir sonucudur.”
Ussal Şahbaz EDAM, CEO İstanbul Teknik Üniversitesi Blockchain Kurucu Lideri Doruk İşmen ise, kripto paranın Türk Lirası’na endeksli olmasından dolayı, çıkacak kripto paranın enflasyonla gayret konusunda çok büyük bir tesir yaratacağını düşünmüyor.
“Fakat kayıt dışı iktisat konusunda büyük gelişmeler sağlayacaktır, çünkü blok zincir teknolojisi ile bütün para transferleri kayıt altına alındığı için vergi kaçırma, kara para aklama üzere yasa dışı finans olayları azalacaktır,” diyor İşmen.
Kara para aklamada kullanılır mı? Fakat, Prof. Demiralp, kripto paralarla yapılan hesap hareketlerinin anonim olma özelliği nedeniyle bu cins paraların kara para aklanmasında kullanımının nasıl engelleneceğinin kritik ehemmiyette olduğunu kaydediyor.
“Özellikle hukuk sisteminin daha zayıf olduğu gelişmekte olan ülkelerde bu bahis kıymetli. Keza 1990’lı yıllarda Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın mevduat sertifikası uygulamasını kaldırmasının sebebi olarak da bu sertifikaların anonim olarak el değiştirebilmesi ve bu nedenle kara para aklanmasında kullanılması gösterilmişti,” diyor Demiralp.
Selva Demiralp Ekonomist, Koç Üniversitesi Süratle bedel kaybetmekte olan TL’nin gidişatı karşısında, kelam konusu uygulamanın enflasyonla gayrette ne oranda başarılı olacağı ise şimdi tartışma konusu.
“Kripto paraların enflasyonla çaba konusunda rastgele bir tesiri olması beklenmez,” diyen Demiralp’e nazaran, zati Merkez Bankası toplam para arzını denetim gücüne sahip:
“Yani kripto olarak piyasaya sürülen para ne kadarsa klâsik yordamla piyasaya sürülen parayı o kadar azaltılıp toplam para arzını sabit tutmak mümkün.”
2018 yılı datalarına nazaran kripto para hususlarında dünya çapında 63 merkez bankası, pratik ve teorik çalışmalar başlatmış durumda olup, bunların yüzde 10’u da pilot uygulamalara start verdi.
Lira bazlı bir kripto paranın, enflasyon oranlarının hayli yüksek olduğu bir ortamda ne kadar prestij göreceğini ve dijital TL’nin “güvenli bir liman” olarak görülüp görülmeyeceğini ise vakit ve destekleyici siyasetler gösterecek.
Merkez Bankası’nın Kripto Para Projesi Ne Manaya Geliyor? yazısı birinci olarak Coinmoz. sitesinde yayınlandı
Devamını Coinmoz Üzerinden Oku
